فعل ماضی : فعل ماضی از یک ریشه (ماده ، بن ) به علاوه تعدادی «ضمیر» ساخته می شود. صرف فعل ماضی : |
| مفرد | مثنی | جمع | غایب مذکر | ذَهَبَ | ذهبا | ذهبوا | مؤنث | ذَهَبَتْ | ذهبتا | ذَهَبْنَ | مخاطب مذکر | ذَهبتَ | ذهبتا | ذهبتم | مؤنث | ذَهَبتِ | ذهبتما | ذَهبتُنَّ |
متکلم ( ذهَبْتُ - ذَهَبْنا) |
فعل مضارع : فعل مضارع ، علاوه بر ریشه و ضمیر تعدادی علامت دیگر هم دارد صرف فعل مضارع : |
| مفرد | مثنی | جمع | غایب مذکر | یَذهبُ | یَذهبانِ | یذهبون | غایب مؤنث | تَذهبُ | تَذهبانِ | یَذهَبْنَ | مخاطب مذکر | تَذهَبُ | تَذهبانِ | تَذهبون | مخاطب مؤنث | ذتَذهبینَ | تَذهبانِ | تَذهَبنَ |
متکلم ( اذْهَبُ – نَذْهبُ) |
فعل امر : در فعل امر، حروف مضارع پوشانده شده و به جای آن یک حرف «ا» گذاشته می شود و حرف «نون» نیز جز صیغه مؤنث جمع حذف می شود .صرف فعل امر |
| مفرد | مثنی | جمع | غایب مذکر | _ | _ | _ | غایب مؤنث | _ | _ | _ | مخاطب مذکر | اِذْهَبْ | اِذهَبا | اِذهَبوا | مخاطب مؤنث | اِذهَبی | اِذهَبا | اِذهبنَ |
متکلم ( _ _ ) |
همزه فعل امر در بعضی از فعل ها کسره (-ِ) و در بعضی از فعل ها ضمه (-ُ) دارد. مانند اذْهَبْ – اِجْلِسْ – اُکْتُبْ اگر حرف دوم اصلی مضارع (عین الفعل ) ضمه (-ُ) داشته باشد همزه امر نیز ضمه (-ُ) خواهد داشت در غیر این صورت کسره (-ِ) خواهد داشت. هر گاه حرف «لا» مقابل فعل های مضارع مخاطب قرار گیرد، تنها در پی تغییر دادن آخر فعل است. صرف فعل نهی : |
| مفرد | مثنی | جمع | غایب مذکر | _ | _ | _ | غایب مؤنث | _ | _ | _ | مخاطب مذکر | لاتَذهَبْ | لاتَذهبا | لاتَذهبوا | مخاطب مؤنث | لاتَذهبی | لاتَذهبا | لاتَذهبنَ |
متکلم ( _ _ ) |
ضمیر- اسم اشاره – صرف ضمیرها |
| مفرد | مثنی | جمع | غایب مذکر | هو | هما | هم | غایب مؤنث | هی | هما | هُنَّ | مخاطب مذکر | انتَ | انتما | انتم | مخاطب مؤنث | انتِ | انتما | انتُنَّ |
متکلم ( أنا - نحنُ ) |
روش ساختن فعل امر حاضر: |
فعل امر حاضر از مضارع مخاطب می سازیم و برای این کار 4 عمل انجام می دهیم: 1. حرف (ت) را از سر مضارع مخاطب بر می داریم 2. در صورت نیاز بر سر فعل همره (ا) می آوریم ( درصورتی به همزه نیاز داریم که بعد از حذف «ت» فعل با سکون شروع شود) 3. به این همزه( ا) حرکت می دهیم اگر حرف اصلی دوم فعل ضمه «-ُ» داشته باشد به این همزه نیز ضمه «-ُ» میدهیم در غیر این صورت کسره می دهیم. 4. ضمه «-ُ» یا نون را از آخر فعل حذف می کنیم (غیر از صیغه جمع مؤنث) مانند: تذهَبُ --> ذْهبُ --> اذهبُ--> اذْهبُ--> أذهَبْ تُجلسانِ --> جْلسان --> اجْلسان --> اجْلسانِ --> اجْلسا تکتُبونَ --> کْتُبونَ --> اکتُبونَ --> اُکْتبونَ --> اُکتُبوا تذْهبنَ-->ذْهبینَ --> اذْهبینَ --> اذْهبینَ --> اذْهبی تُعَجّلونَ --> عَجّلونَ به همراه «ا» نیازی نیست --> عجّلوُا |
وزن : |
اغلب کلمات عربی غالباً سه حرف اصلی دارند. برای پیدا کردن وزن هر کلمه در عربی به جای حروف اصلی آن کلمه به ترتیب (ف) ، (ع) ، (ل) قرار می دهیم و بقیه حروف را عیناً در وزن می آمدیم و حرکت سکون همه حروف را نیز عیناً در وزن می نویسیم. کَتَبَ --> فَعَلَ نکْتُبُ--> یَفْعُلُ اَکْتُبْ --> اُفْعُلْ نأصر --> فاعل عَلِمَ --> فَعِلَ یَذْهَبُ --> یَفْعلُ اِجْلِسْ --> افْعِلِ منصور --> مفعول بَعُدَ --> فَعُلَ یَجْلِسُ --> یَفْعِلُ اذهَبْ --> افْعل شَهید --> فَعیل |
جمله اسمیه : جمله ای است که غالباً با اسم شروع می شود و دو رکن دارد. |
ا. مبتدا 2. خبر مبتدا :اسمی است که غالباً در ابتدای جمله می آید و درباره آن خبری می دهیم. مانند : الطّالبُ در جلمه : الطّالبُ جالسٌ خبر : کلمه یا کلماتی است که غالباً بعد از مبتدا می آید و معنی جمله را کامل می کند و درباره مبتدا خبر می دهد. مانند : جالس در جمله الطّالبُ جالسٌ مبتدا و خبر هر دو مرفوع هستند (رفع می گیرند) علامت رفع غالباً (-ُ یا –ٌ ) است. مانند :الطّالبُ(مبتدا) جالسٌ(خبر) |
جمله فعلیه : جمله ای است که غالباً با فعل شروع می شود و دو رکن دارد : |
1. فعل 2. فاعل فاعل : اسمی است که کار انجام می دهد. فاعل نیز مانند مبتدا و خبر مرفوع است. (رفع می گیرد) مانند : جلس الطّالبُ علی الکرسیّ . در بعضی از جمله های فعلیه علاوه بر فعل و فاعل ، مفعول هم وجود دارد. مفعول کلمه ای است که کاربر آن واقع می شود. مفعول منصوب است (نصب می گیرد) علامت نصب غالباً (-َ یا –ً ) است. کَتبُ(فعل) الطالبُ(فاعل) رسالةً (مفعول) |
تقسیم اسم به مفرد و مثنی وجمع : |
اسم مفرد :کتاب ، قَلَم، محفَظة، مَدْرسة اسم مثنی : انِ : کتابانِ ، قلمانِ ، محفظتانِ ، مدرستانِ اسم مثنی : ین : کتابَیْنِ، قلَمینِ ، محفظتینِ ، مدرستینِ اسم مذکر : ونَ : معلّم --> معلّمونَ ، مؤمن --> مؤمنونَ اسم مذکر : ین َ : معلّم --> معلّمین َ ، مؤمن--> مؤمنینَ اسم جمع مؤنث : ات : معلّمة --> معلّمات، مؤمنة --> مؤمنات اسم جمع مکسر : معلمة --> معلمات ، مؤمنه --> مؤمنات مکسر : نشانه خاصی ندارد : مانند : کتاب --> کتُبُ ، مدْرسة --> مدارِس |
قواعد درس دوم : ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید : |
در زبان فارسی گاهی از فعلها و اسمهای موجود، فعلها و اسمهای جدیدی، با مفاهیم جدید می سازیم (مثلا : خندید) یک فعلی است که دارای معنی معینی است با اضافه کردن پسوند (افید) به آن فعل جدید (خندانید) را می سازیم که با معنی (خندید) تفاوت دارد. می خندد --> می خنداند خواهد خندید --> خواهد خندانید بخند --> یخبندان در زبان عربی نیز از فعلهای موجود و فصلهای دیگری با مفاهیم جدید می سازند و این عمل را به کمک فرمولها و وزنهای خاصی انجام می دهند و اسم هر کدام از این فرمولها ( باب ) می گذارند. مثلاً (ضََحِکَ) فعل ماضی به معنی (خندید) است اگر بر سر این فعل (أ) بیاوریم و حرکت حروف (ضَحِکَ) را تغییر بدهیم فعل جدید (اَضْحَکُ) ساخته می شود که معنی آن (خندانید) است. به عبارت دیگر برای ساخت (أَضْحَکَ) از وزن (أَفْعلَ) استفاده می کنیم. این (أَضْحَکَ) اولین صیغه ماضی است و بقیه صیغه های آن را می توانیم صرف کنیم. برای ساختن اولین صیغه مضارع این باب از وزن (یُفْعِلُ) استفاده می کنیم و مثلاً فعل مضارع (یُضْحِکُ) را می سازیم (یُضْحِکُ) اولین صیغه ی مضارع است و بقیه صیغه های آن را می توانیم صرف کنیم مانند : یُضْحِکُ ، یُِضحکمانَ ، یُضْحِکونَ برای ساختن مصدر این باب از وزن (افعال) استفاده می کنیم و مثلاً مصدر (اضْحاک) را می سازیم . وزن اولین صیغه ماضی و اولین صیغه مضارع و مصدر این فعل را مجموعاً (باب افعال) می نامیم پس فرمول (باب افعال) به شکل زیر است. اولین صیغه ی ماضی :أَفْعَلَ اولین صیغه ی مضارع : ُفْعِل ُ مصدر : افْعال به فعل هایی که بدین ترتیب با افزودن یک یا چند حرف به ریشه فعل ساخته می شوند ثلاثی مزید می گویند. به عبارت دیگر ثلاثی مزید فعلی است که اولین صیغه ی ماضی آن علاوه بر سه حرف اصلی یک یا چند حرف زاید نیز دارند. مانند : (أَضْحَکَ) غیر از سه حرف (ض ح ک ) که حروف اصلی هستند یک حرف دیگر هم دارد (اُ) که حرف زاید نامیده می شود. اما ثلاثی مجرد فعلی است که اولین صیغه ماضی آن حرف زاید ندارد و فقط از سه حرف اصلی درست شده است : مانند : ضَحِکَ |
معرفی باب تفعیل |
اولین صیغه ماضی : فَعّلَ (علّمَ) اولین صیغه مضارع : یُفَعّلُ (یُعلّم)ُ مصدر : تفعیل (تعلیم) |
معرفی باب مفاعلة |
اولین صیغه ماضی : فاعَلَ (جاهَد)َ اولین صیغه مضارع : یُفاعِلُ (یُجاهِد)ُ مصدر : مُفاعلة ، فعال (مُجاهدَة ، جهاد) مصدر فعلهای ثلاثی مزید وزن معینی دارند به عبارتدیگر قیاسی هستند. اما مصدر فعلهای ثلاثی مجرد وزن معینی ندارند و به عبارت دیگر سماعی هستند. |
|
|
قواعد درس سوم معرفی باب تفعُّل : تفاعُل ، افتعال ، انفعال ، استفعال |
اولین صیغه ماضی | اولین صیغه مضارع | مصدر | حروف زائد | تَفَّعَلَ | یَتَفَعَّلُ | تَفَعُّلْ | ت - ع | تعلم | یتعلم | تعلم | ت - ل | تَفاعَلَ | یَتَفاعَلُ | تَفاعُل | ت - ا | تواضع | یتواضع | تواضع | ت - ا | افْتَعَلَ | یَفْتَعِلُ | افتعال | ا - ت | احترم | یحترم | احترام | ا - ت | انْفَعَلَ | یَنْفَعِلُ | انفعال | ا - ن | انجمد | ینجمد | انجماد | ا - ن | استَفْعَلَ | یَستَفْعِلُ | استفعال | ا - س - ت | استخرج | یستخرج | استخراج | ا - س - ت |
|
برای ساختن فعل امر : ابتدا حرف مضارع (ت) را از سر فعل مضارع مخاطب بر می داریم سپس در صورت نیاز بر سر فعل همزه می آوریم. آنگاه حرکت همزه را مشخص می کنیم و در پایان از آخر فعل نون یا ضمه را حذف می کنیم (غیر از صیغه جمع مؤنث) |
تَتَعلّمُ --> تَعَلّمْ تتواضَعُ --> تواضَعْ تَحْتَرِمُ --> احْتَرَمْ تَسْتَخْرِجُ --> اِسْتَخْرِجْ |
|
|